Grûba Xebate ya Vateyî rê Mektuba Yakerdîye

Kedkar û emegdarê Grûba Xebate ya Vateyî,

bi na wesîle sere de şima kedkaranê kirmanckî rê zere û can ra hurmet û heskerdişê xo ruşnena. Kedkar û emegdarê hêcayî, seke yeno zanitene, bi serran o ke şima wareyê zonê ma kirmanckî de xizmet kenê û na raye de sareyê xo dejnenê. Na rey kî derheqê tayê çîyan de ez wazena sareyê şima bidejnî. Ez henî hêvî kena ke şima kedkar û emegdarê kirmanckî na mektuba min a yakerdîye cênê cîddî û xo mîyan de ser o munaqeşe kenê û derheqê nê mewzûyê ke ez nika şima rê nusnena, şima kî nê mewzûyî ser o bi dîqet vindenê û fikrê xo anê ra zon.

Kedkar û emegdarê Grûba Xebate ya Vateyî,

şima kî rind zanê ke wareyê zonê ma kirmanckî de çi heyf ke hona xeylê problemê ma estê. Ma ke nê problemanê xo çareser mekerîme, raverşîyayîş û standardîzekerdişê kirmanckî de ma rê benê asteng. Şima kedkarê kirmanckî kî zanê ke ewro dezgeh û komelê ma honde çîn ê. Dezgeh û komelê ma yê ke estê kî, ê kî problemanê zonê ma ser o honde nêvindenê. Ma no kar oncîya barê herm û doşanê kedkaranê kirmanckî nîyo? Ma gelo ma gerre û gazîyê xo kamî de bikerîme? Ma nê problemanê xo se çareser bikerîme? Heya, ez kî rewşa Grûba Xebate ya Vateyî rind zana û rewşe honde rinde nîya, îmkanê şima honde çîn ê, la oncîya kî goreyê îmkananê xo û goreyê qewetê xo nê mewzûyan ser o ke şima vinderê, zaf rind beno.

Ewro şima kî rind vînenê ke medyaya sosyale de her kes bîyo alîme zonî û toz û wela zonê ma vay danê. Alîmê zonî, ya kî ma vacerîme zonzanayoxê ma, no xusûs de zaf bêveng manenê. Kes honde veng nêveceno. Na bêvengîye ra kî helbet tayê kesî hêz û qewetî cênê û medyaya sosyale de toz û wela zonê ma vay danê.

Ma wazenîme ke zonêde muşterek, zonêde standard ser o vinderîme û honde ke ma dest ra ame, kî binusnîme. La henî aseno ke ma kî hona zonêde standard ra xeylê dûrî yîme. Xora şima kî rind zanê ke zono ke zonê perwerdeyî nêbî, o zon henî rehet-rehet standard nêbeno. Coka na esna de her kes goreyê fekê herêmê xo, goreyê fekê dewa xo, tayê kesî kî goreyê keyfê xo nusnenê. No semed ra kî standardîzebîyena zonê ma bi serran wax cêna.

Kedkar û emegdarê Grûba Xebate ya Vateyî,

Raştî kî nêzana ke kotî ra û se, bi kamcîn çekuye, bi kamcîn mewzûyî, bi kamcîn problemî dest cikerîne. Oncîya kî honde ke mi dest ra ame, ez o şima rê tayê çîyan îzah bikerîne. Wazena sere de alfabeya kirmanckî ser o bi kilmek vinderî û henî bi rêz dewam bikerîne.

Mi ra gore tayê çîyê muhîmî, tayê çekuyî ya kî tayê nameyê ke ma ser o vinderîme û ser o bixebetîme, bi rêz nê wê:

Alfabeya kirmanckî ser o

Derheqê alfabe de fikrê mi o wo ke ma herfa “i” ye ser o vinderîme. Alfabeya kirmanckî de seke yeno zanitene, herfê “i, î” ju kî “u, û” estê. Mi ra gore, gere herfa “i” yê kî zê herfa “u” yê ser o nuqta çîne bo. Seke alfabeya ma de herfa “ü” ye çîn a, henî kî gere herfa “i” ye çîne bo. Yanî, vana êdî wa herfa “ı” ye alfabeya kirmanckî de bêrone nuştene.

Nameyê rojanê hewteyî ser o

No xusûsê nameyê rojanê hewteyî de ez kî bi cigêrayox û nuştox Çeko Kocadagî hemfikir a. Birêz Kocadagî nameyê rojanê hewteyî bi rêz nîya nusnê:

Dişeme
Hîrêşeme
Çarşeme
Pancşeme
Êne
Şeme
Yewşeme

Grûba Xebate ya Vateyî kî nameyê rojanê hefteyî bi rêz nîya nusnê:

Dişeme
Sêşeme
Çarşeme
Panşeme
Îne
Şeme
Yewşeme

Nameyê aşman (mengan) ser o

Mi ra gore gere ma nameyê taye aşman ser o kî bixebetîme û vinderîme. No xusûs de gere ma nameyê aşman kî goreyê rengê demserre û goreyê rengê aşme a aşme name bikerîme.

No xusûsê nameyê des û di aşmanê serre de cigêrayox û nuştox Çeko Kocadagî nameyê des û di aşmanê serre bi rêz nîya nusnê:

Çele
Gucige
Adare
Nîsane
Gulane
Hezîrane
Temuze
Tebaxe
Eylule
Citaşme
Payiza peyêne
Çelo qic

Grûba Xebate ya Vateyî kî nameyê aşman (mengan) nîya nusnê:

Çele
Sibate, Gucige
Adare
Nîsane
Gulane
Hezîrane
Temmuze
Tebaxe
Êlule
Teşrîna Verêne
Teşrîna Peyêne
Kanûne

No xusûsê nameyanê aşmanê serre de aşma teşrîna verêne û peyêne, kanûne mi rê çîye îfade nêkenê û nêdanê îfadekerdene kî. Qey ma aşma ke Gaxan yeno fîrazkerdene, nameyê a aşme Gaxan panênanîme? Qey ma nameyê ju aşme Gamêşqiran panênanîme ûeb.?

Tayê çekuyan ser o

• Derheqê çekuya “saete” de

Seke şima kî zanenê, “saete” çekuyade erebkî ya. La bi kirmanckî kî gere miletî mîyan de se rehet yena vatene, wa henî bêrone nusnayene. Raşta kî zonê mi nêcêreno ke ez “saete” ya kî “seate” vacî. Ez kî vana gere “sahate” bêrone nusnayene.

Derheqê çekuya “saete” de nimûneyî:

Lerzan Jandîl “sahate” vano.
Çeko Kocadag “seate” vano.
Meylê Grûba Xebate ya Vateyî “saete”
Kirmanckî: saate, saete, sahate, seate?
Kurmanckî (kirdaskî): saete
Tirkî: saat

• Derheqê çekuya “xeyrên/ bi xeyr”  de

Taye hevalê ma ke çîyê xeyrên bikerêne “xêrli bo” vanê ya kî nusnenê. Yanî, hevalê ma goreyê zonê tirkî vanê ya kî nusnenê.

Kirmanckî: bi xeyr / xeyrin (Mordem şîkîno vaco: bi xeyr bo, xeyrin bo.)
Kurmanckî: bixêr
Tirkî: hayırlı

• Derheqê çekuya “rojbîyene” de

No xusûsê çekuya “rojbîyene” de kî hele qayîtê ci bibê, her kes çîyê nusneno:

Rojbîyayîne, rojbîyayîse, roca biyayêne, roca biyayina, rojbuna biyane, rojabîyayene, rojbîyayîşê…

Kirmanckî: rojbîyayîş, rojbîyene (Rojbîyena to fîraz bo.)
Kurmanckî:rojbûn
Tirkî: Doğum Günü

• Derheqê çekuya “teşekur” de

No xusûs de kî her kes çîyê nusneno. Gelo ma bi kirmanckî se vacîme?

Seke şima kî zanenê “teşekur” çekuyêda erebkî ya. La ma ke bi kurmanckî vacerîme “sipas”, xeylê kesî xo kenê berz danê hard ro, vanê “sipasçik o”? No xusûs de zaf kesî vanê “weş û war be”, tayê kesî vanê “berxûdar be”, tayê kesî vanê “çêyê to awan bo” û ê bînî.

Kirmanckî: sipas (Ez to rê zaf sipas kena)
Kurmanckî: sipas
Tirkî: teşekkür
Erebkî: taşakkur

• Derheqê çekuya “fîraz” de

No derheq de kî her kes çîyê nusneno. Tayê kesî çekuya “fîraz”î, taye kesî çekuya “pîroz”î, taye kesî kî çekuya “bimbarek” î  nuşteyanê xo de xebetnenê.

Kirmanckî: pîroz, fîraz, bimbarek (Zîyar û dîyarê ma fîraz û bimbarek ê)
Kurmanckî: pîroz
Tirkî: kutlu, kutsal