Wexto ez hîrê serrî bîya, yew kara maya zêde çelenge bibî. Gilarî binê qirika aye zey gerdenîyê keynekanê xaman, goşaranê bûkanê aşme… Zey di zengilanê bêvengî gerdenê aye xemelnayêne. Di mîyanê ê mûyanê askînan de (sipî û sîya têmîyan de) rengê askî asayêne. Babê min nameyê aye Aska Dêrsimî naybî pa. Cisnê Aska Dêrsimî cêwî zayayêne, may ardêne… Dima ra ê çend bizê ma yê ke qey qatixî kerdêne wey, serre dimayê serre ma tertele ro înan ard û kerdî qewirme… Qatixê ma bibî ê cisnê askan. Cêwîyê askî bibî birrike. Temamê dewican, Aska Dêrsimî, maya ê bizanê ma nas kerdêne. Hîrê çar karanê askan ra joy ya nêrî ardê yan nêardê… La gama ke ê cisnî ra nêrî bibîyêne, bi qey sexlî ma nêxesênayêne, kel verdayêne û payîze veradayêne mîyanê pesî. Biza ke bi ê sexlî kel biwerdê ya zî cêwî ardê…
Ena joy ra ez qickekî xo ra nameyê Dêrsimî zana.
Dima ra ke di pancserrîya min de babê min ma ra xatir waşt û şi resa rehma Homayî, min rocê ke daya xo ra persa:
– Çirê babayî namey na bize ma Aska Dêrsimî nawa pa?
Daye min va:
– Eskerî de hevalê babe to yewo dêrsimic bibîyo. Namey yê Weysel bîyo. Yê û babayê to yewbînî ra hes kerdo. Semedo bîn zî, tirkan şarê Dêrsimî qir kerd… Heyfê babe to ro şarê Dêrsimî amey’ne. Vatêne: ‘Xedrêko pîl ro şarê ewcay bîyo…’
Min va:
– Dêrsim dewa Weyselî ya?
Va:
– Nê nê. Zeyke ma vanê Pêşêkevir, yê zî ya herême ra vanê Dêrsim. Min nêdîya, la babayê to vatê: ‘Heme ko yê, çemêko pîl yê koyan ra zîyêno…’ Babayê to nameyê yê çemî vatîbî, la min kerdo xwi vîr ra…
Serrî bî kanî, zimbêlê min di merga peyê lewê corînî, bêwaneyê binê zinca min de bîy zergûnî… Çayîrêko sîya bi derg… Hendî ez eşkayêne rengan têmîyan ra vecî. Kulhuwellah û Ehed û Etehîyate biwanî… Şam çîya yo, Ezirgan çîya yo… Wexto ke ez teknîkê wendişî musaya, merdim çawa kamcîn kitaban pêdima waneno, ez di Stenbol de mîyanê kurdanê akademîsyanan de bîya… Min zanayêne çawa kitaban weçînî û çawa biwanî…
Heya ew wext hayîya min terteleyê Dêrsimî ra nêmecet virazîyaybî. Agahîya mina ewlîne, nameyê Aska Dêrsimî goşê min de zey goşarî mendîbî. Yanî nameyê Aska ma ya Dêrsimî di mîyanê heşê min de bibî fitwa, zengilê ê vengî, a qîrîne…
Peynîya serra hezar û new sey û hewtay û çar de DDKD di Stenbol, Langa Qice, eywana binê Şivîngehê Şagirdanê Dîyarbekirî (Diyarbakir Telebe Yurdu) de, serê serrgêra dardekerdişê Seyîd Rizayî de yew panel viraşt. Wendeyê zanîngeh û şivîngehanê bînan ê kurdî hema ameybî a serrgêre. Eywane heta verê fekî bibî pirre. Eger rocî û aşmî şaş vîrê min de nêmedê, 17.11.1974 bî. Ewilî ê soyrekicî Mehmûd Çîxmenî qalê şerê Dêrsimî kerd. Ey ra dime Dr. Îsmet Abê (Balqaş) va ke: “Gama ke Seyîd Rîza û lacê eyo qicik xeneqnay, Seyîd Rizayî îna ra vato: ‘Min vernî lacê min bixeneqnê…’ La îna zey ey nêkerdo. Ewil lacî xeneqnayo…” Eno vatişê Îsmet Abê çi rey vîrê min ra nêşîyo. Necmedîn Buyukkaya, Elîrîza Balqaş, Agah û gelekê wendekarê zanîngehanê Stenbolî heme wica bîy.
Na şewe ra tepîya min baş fam kerde ke çirê babayê min nameyê a Aska ma Dêrsim nabyî pa… Ayetêko derg, bi yew vatiş di vîrê min de verdaybî. Vatişêko tenî… La zey goşarî di kerrika goşê min de mendibî… Aska Dêrsimî… Gama ke a Aska Dêrsimî bibî biza çende berrî zî, ma het hertim a kare bî, nêbîyêne biza çende berrî, pîre…
Min Îsmet Abê ra kitabê Dr. Nurî Dêrsimî persa, min ra va:
– Nasê to di Almanya de bibo, eşkeno to rê bîyaro… Ewca esto.
Min xalê xo Mehremî rê mektube nuşte…
Hamnanê hezar û new sey û hewtay û panc de ez Lûlebûrgaz de di TPAO de xebetîyayêne. Xalê min û yew hevalê eyo dêrsimicî têde bi erebe amey vesayîşê (îzinê, boydayîş, bînvedan) serre. Şewêke meymanê min mendî. Xalê min “Kürdistan Tarihinde Dêrsim” (Di Tarîxê Kurdîstanî de Dêrsim) ê Dr. Nurî Dêrsimî min rê ardîbî. Hevalê xalê min ê dêrsimicî Kemalî zî almanakayêko newe bi almankî û resimêko Seyîd Rizayî zî kerdîbî mîyan dîyarî da min. Min kitab kîye de verda, almanaka kerd torpîdoyê erebe.
Nê reyke gelêke rey min xo ra persayêne: “Gelo çirê babayî nameyê a biza ma Aska Dêrsimî naybî pira?…” La min xo ra vatê, bi qey kamcîn hetî beno wa bibo, babayî ez tehna mîyanê fikaran kerda. Meraq min de viraşto…
Hebêke dewicê ma bibî. Nameyê êy Mehmed Şerîf bî. Di terteleyê Dêrsimî de eskerê Atatirkî bî. Ey vatê: “Qizilbaşî bî, ma ga îna nêkişê, ma ga se ker? Ma zî kiştî. Qumandaran ma ra vatê: ‘Kamo jo qizilbaşî bikişo, şino bihişt (cenet)…'” Gama ke Mehmed Şerîfî na mesela qal kerde, merdimî vînayêne ke ew xo bihiştî vîneno, yan zî xo xapêneno… Dewe de yewî Mehmed Şerîfî ra hes nêkerdê… Xo ra wexto ke vate, ey xo ra vatê, ew xo rê bi vatişanê xo hewayêne, yewî goştarî ey nêkerdêne… La ez tût bîya, nêzana a mesela ra bî yan çîyo bîn bibî dewican rûmet nêdayêne Mehmed Şerîfî… Belkî zî babê min bi o name çiyêke Mehmed Şerîfî ra vatê… Xo het ey ra vatê: “Ti gunekar ê, gebol… Gebe-geba to ya ti bi hewayîş qalê kiştişê qizilbaşanê ma kenê…”
Babayî eno nameyo ma vanê, min rê mîras verda û şî resa Qata Corîne…
Hewteyke badê şîyayîşê xalê xo, min zî domanî kerdî espar û ma verê xo şa Dîyarbekir, vesayîşê serre. Badê hewteyke mendişê Diyarbekirî ez şîya Licê zîyaretîya way û warezanê xo. A şewe baxçeyê peyê banê waya min dostan ra bîy pirrî. Înan persa, min zî ro înan açarna… Şewbêrka ma weş derbas bî. Serê sibayî badê areyî, Eşrefî û Hafizî va ma zî yenê Dîyarbekir. Ma xatir waşt û bî espar. Ma deşta Fîsî, aşxana kirîvanê min de qehweyêko tehl şimit, ro halê kirîvan persa û kotî rayîre. Gama ke ma resay xaçereya Seyrentepe, yoxleme bibî. Polîsî min rê zî îşaret da. Min erebe da kaleka rayîre. Eskerî bi sîleh vindertîbî, polîsanê sîvîlan yoxleme kerdê. Ma bî peyeyî. Polîs ewilî ma ser ro gêra. Dima ra zî kewt erebe û gêra… A almanakaya alemane tewreyê erebe ra vete û di mîyanê aye de gêra. Teq resimê Seyîd Rizayî. Resim girot, bi bal ewnîya te ra. Qey nas kerd. Mot min û min ra va:
– No cinawir kam o?
Zêde bi min tehl ame, la ez nêeşkaya vacî, “Babê to cinawir o, lacê kutikî”… Min va, ez nêzana.
Va:
– Eno erebe yê kamî yo?
Min va:
– Yê min o.
– Eke erebe yê to yo, se ti nêzanê?
Persan ra fek verada û polîsanê bînan ra va:
– Ey bigîrê!
Ma berdî Qereqolê Yenîşehîrî. Ê polîsê ke resim dîbî, min ra persa:
– Ti çi kar kenê?
Min va:
– Ez TPAO de kar kena.
– Çi kar o?
– Ez teknîkerê birlorî û motorê AJAXî ya.
– Eno resim yê kamî yo?!
Min va:
– Hewteyke verê coy ez û tûtê xwi Lûlelebûrgaz ra hamey’ne tîya, serê reyîrey Anqara de xirxala erbeyê yew karkerê Almanya xerepîyaybi. Ez dawa vindarnayîş û min ra kîrko waşt… Va: “Polîsanê Yoguslavya kîrkoyê min dizna.” Badê ke xirxaley erebeya xwi viraşt, min rê sipas kerd û eno almanka da min. Ez nêhawnîyawa mîyanê rîpelanê yê ra… Min di tewrey erebe de na ro… Wexto to mot min, ez şaş bîya… Ti banî almanaka ra, yew yazîya destê min tede çinî ya.
Serê sîneyê resimî û herdîşa Seyîd Rizayî de na hevoka ke ê mifetîşê tirkan ra vatîbî, bibî: “Dêrsim de, serê her koyêk, binê her birrêke de yew Seyîd Rizo esto, ti kamcîn Seyîd Rizoyî persenê?”
Polîsî va:
– Ena nuştiş çi ya?
Min va:
– Qey almankî ya, ez nêzana biwanî…
Bi sûr va:
– Ez zana çi ya, eno Cin kamo, la ti nêzanê… Ti zanê zanê, la ti nêzanê… Enka ke ti kewtî zere, ti kar ra eştî, ti go bimusê. Êyê ke hepis de dersa to bidê, estê…
Bawer nêkerd. Henî nengî min ra çînay. A şewe ez cêrzemînê qereqole de menda û serê sibayî ez berda dadgeh. Hîrê avûkatî, Yusif Ekîncî, Hemîd Kerekoç û Îbrahîm Meylanî bi qeybî min amey dadgeh. La ez tewqîf kerda. Avûkatanê min zî îtîraz kerd. Badê vîst û yew rocî, min panc hezarî nextî kefalet da û ez veradaya.
Xora sabîqayê min bibî, ew zî bî tewaş. Kurdîtîya min dewlete het mor bîye. Hema zî ma sîneyê yewbînî de yê…
Xurşîd Mîrzengî
