“Festîvala Rüsselsheimî”
Nêzdîyê 10.000 kesî emser Festîvala Dêrsimî ya Ewropa Almanya, Rüsselsheim de amey têlewe. Emser festîvale di rojan, 11.06.2010 ra heta 12.06.2010, ramite. Par festîvala Dêrsimî ancîya (onca) Rüsselsheim de bi 6.000 kesan virazîyaybî.
Roja înîye, 11.06.2010, xeymêde girs bîyo ra û tede semînerî amey viraştene. Saeta 18. de Pîr Riza Yagmurî bi (ebe) yew (ju) gulbang ra festîvala Dêrsimî sifte kerd. Qisimo yewin (juyin) de îtîqatê Dêrsimî, jenosîdê 1938î û awbendan ser o qisey bîyo. Qisimo dîyin de sîyaseto aktuel ser o semîner bî.
Şewe ra xeylê kesî welatanê Ewropa ra amey Rüsselsheim cayê xo girewt. Emser parolaya festîvale vera awbendanê de ke no çax Dêrsim de hetê dewleta Tirkîya yenê viraştene, bîye. Festîvale de xeylê cêncî ameybî pêser. A roje kî Pîr Riza Yagmurî sifteyê festîvale bi kirmanckî bi yew duay ra kerd. Pîr Riza Yagmurî tepîya qeseyê xoyo kilmî de va: “Şima kirmanc ê, kam ke eslê xo înkar keno, dînê ey, îmanê ey û sewdaya ey çin a.”
Ahmet Turkî qeseyê xo de vat ke, “Mi ewro waşt ke rindekîya Dêrsimî, koyê Mizurî ser o qisey bikerîne, feqet her roje cografyaya ma de bombayî erzîne, ê tifongî nenê pa û dewleta tirke nêwazena ke welatê ma de aştîye bêro, ma hîna înkar kena. Ma kî vanîme ke ma vera înkarîye vengê xo vejenîme. Sermîyanê înan vat ke asîmîlasyon guna însanî ya, ez pers kena, 20 mîlyon kirmancan rê şima mektebanê xo de perwerde nêverdanê, no asîmîlasyon nîyo?”
Deyîrbazê festîvale Şivan Perwer, Ferhat Tunc, Alî Baran, Serhado, Cîhan Çelîk, Grup Surgun, Comert, Alî Ihsan Dogan, Serdar û Pinar Yildiz bîy. Beşdarî Ewropa, Tirkîya û Kurdîstan ra bi xeylê mêmanan (meymanan) amey. Parlemanterê partîya çepgiranê Ewropa Jurgen Cutchen, sîyasetkaro kirmanc Ahmet Turk, sereka beledîyaya Dêrsimî Edîbe Şahîn, wekîlê Dêrsimî Serafettîn Halîs, Aysel Dogan, serekê federasyonê elewîyan ê Ewropa Haydar Munzur û Haydar Işik kî beşdar bîy.
Sîyasetkara kirmance Aysel Dogan qisey kerd, “Dêrsim hem qaleya şarê kirmancan a hem kî qaleya îtîqatê Dêrsimî ya. Ma vera awbendan de vindenîme. Aye ra dot ma Akademîya Elewîyanê Dêrsimî ard xo ser. Bi na game ra ma wazenîme ke kayê asîmîlasyonê îtîqatê ma biqedênenîme.”
Grûbêda folklore her cayê Dêrsimî ra govendê rindekî kay kerd, no zaf qayîlê beşdaran şî.
Organîzasyonê festîvale par ra gore daha rind bî, tensa sîstemê vengî de ge-gane problemê qijkekî estbîy.
—
“Festîvala Gladbeckî”
Şaristanê Gladbeckî de kî roja şemîye, 12.06.2010, 5.000 kesî festîvala de ke hetê Federasyonê Dêrsimî û Komela Elewîyan organîze bîye, amey pêser. Na festîvale de sermîyanê Federasyonê Dêrsimî Yaşar Kaya, sermîyanê Federasyonê Elewîyan Turgut Oker, serekê beledîyaya Gladbach Ulrîch Roland û wekîlê Partîya Keske yê eyaletê Hessenî Murvet Ozturk beşdarê na festîvale bîy.
Şarê Dêrsimî heta peşewe govendêda girse pêgirewt û sere ra heta peynîye xo kaykerdiş de dî. Emser kincê tradîsyonelî yê Dêrsimî hetê cênc û kokimanê Dêrsimî ra amey pay kerdene. Însanê Dêrsimî game bi game kulturê xo de nîya eleqedar beno.
Wekîlê Partîya Kesk a Hessenî qeseyê xoyo kilmî de vat ke, “Ez zaf şa bena ke şarê Dêrsimî nîya qîymetê kultur û îtîqatê xo zaneno. Waştîya mi a ya ke şima qîymetê derûdorê xo kî bizanê û sereyê xo vera nê awbendan de wedarîyê”
Yaşar Kayayî kî ard ziwan (zon) ke, “Ma viraştena awbendan şermezar kenîme, ma nêwazenîme ke Dêrsim de nê awbendî bêrê viraştene.”
Tepîya hunermedan sey (jê) Taner Ozdemir, Saît Baksi, Grup Munzur, Emekci, Hasan Saglam û Şevval Sam kilamê xoyê rindekî vatî.
Şevval Şam – Elqajîye û govenda armenîyanê Dêrsimî
Qiseykerdişê di festîvalan kî emser zafane bi ziwanê Tirkîya yê fekê Îstanbulî bî. Perso rast ê xeylê dêrsimijan o yo ke organîzatorê festîvalanê Dêrsimî çayê ziwanê dayîka xo de, yanî bi kirmanckî, qisey nêkenê.
Tespité sıma rınd é. Désım ser o her kés çiyé vano. Wexto ke Désım de miting u verba neheqiye protestoyi biy, sermiyané kurdan tırki qesey kené. Hem vané verba asimilasyoni mucadele keme hem ki bı tırki karé xo ane meydan. No teyna şaristane Désım de beno, şaristano binan de nébeno. Désım ser o kayé xırabın bené. Cor de tespité embazan hurend der a. Labele kaşkena şiroveyané xo bı tırki ney, bı kırmancki bınusneyné.
Organizasyoni, partiyi u ordiyi seba sari u milet esto. Na qeydera gore gerekeke organizasyoni, partiyi u ordiyi xizmata xo sarri re bikero. Gerekeke organizasyone u partiye mak xizmata xo seba Dersim kere. Ebe zone ma gerekeke ma dest pakerime. Jü festivale Dersimde gerekeke jü zone ma biyero qeseykerdis. Dernegune komelune madek gerekeke nu niya bero. Nu zon zer mendo hama hona nimerdo. Eqe kese, milete Dersim na ser vindero, ez inam ken ke festivale ke vere madere, inunde jü kirmancki yeno qeseykerdis.
Organizatore festivale, endi na veng bihesne, endi heqa zone Xizire Qali bide u zone xo qesey kere.
Spikeriyek endi zone made wo. Na raye xeyle deyrbazi festival boykot kerd.
Roja shima xeyr bo
Ez zi shíya Gladbeck. Péyníyé venguvajé shima de chíyo ke shash esto. Ez wazena ey bíyaré ser ziwan. Aca de herkes bi Tirkí qiséy nékerd.
Sereke Federasyoní Cemaaté é Dersimí Yasar Kaya, qisey kerdene xo de, zaferí Kirmanckí qal kerd. Kirmancíya ey, rastí zí zaf wesh bí. Chekuyé zaf otantikan qesíkerdíshé xo de shuxulnayéne.
Aca de di kesí biní zí derga derg qesi kerdí. La belé né vatené xo bi Tirki ardí ziwan. Ez bawer kena ke, no chiyé ke zaf normalo. Chunki né di kesi gora zanayíshe mi Tirk bí. Né; sereke Federasyona é Elewiyan Turgut Oker ú cigereyox Taner Akcam bí.
Chíye ke zaf wesh no bí ke, é ke aca da améy bí télewe bi zerweshíye Kirmanckí qesí kerdéne. Heya, rasto Kirmanckíya é zaféne kém bí. Wa bi bo. Merdim shikíno vaco ke Kirmanckí aca de bondora xo ílan kerd bí. Chíyo ke en hewl no bí ke, mi domaní zaf qicí vénití. È bi ma ú píyé xo ra bi ziwané ma qesi kerdéne. No chíyo ke zaf wesh bí. Xezíba é domanan ra, di híré tení bivecíyéne ser sahneyí ú zeré ínan de chi améyéne inan bivaténe.
Chíyo bin ci zaf bala mi ant. Yew stand de goshté donerí améyéne rotene. Rotox ser standí bi ziwané ma níya nusnay bí: “Shima ke yew réy bore wazené ke réya bín boré!”