Dardekerdiş ra ver Ataturkî Seyîd Rizayî de qisey kerd

Xeberanê rojnameyê tirkan Yeni Şafakî ra gore, belgeyê neweyî ameyî dîyene ke ispat kenê ke Mustafa Kemal Ataturkî dardekerdiş ra ver Seyîd Rizayî de ameyo têlewe.

Teşkîlatê Îstîxbaratî yê Milî (MAH) ke wextê xoverrodayîşê Dêrsimî de fealîyet de bî, ci ra yew rapor ame dîyene ke tede delîlê nê pêserameyîşî esto. Rapor de yeno vatene ke Ataturk şewa 15. teşrîna peyêne de “lîderê eşqîyayan” Seyîd Rizayî de ameyo têlewe.

“MAH de kam ke zazakî zaneno, ey amade bikerê”

Rapor de derheqê kombîyayîşî de nîya nusîno: “Ney ser o Îhsan Sebrî Begî de ame têlewe. Ma rê îfade bî ke gerek peyê hewteyî mehkemeya derheqê Seyîd Rizayî de ronîyo û qerar bidîyo û gerek dardekerdişî heta peyê hewteyî bêrê kerdene. Labelê, nuqteyo tewr muhîm o bî ke qerarê mehmeke ra dime, ganî Seyîd Riza Serekkomarê ma de bêro têlewe, ganî no zaf zaf nimitkî bo. Seba naye lazim o ke pêro tedbîrî bi hesasîyetêde girs bêrê kerdene, aye ra kî teber, telîmat da ke zereyê MAH de kam ke zazakî zaneno û tewr zaf îtîbar bi ey yeno ardene, ey bêro amade kerdene.”

Seba Dardekerdiş 7 sêpî û 1 domano aşiq peyda bîyî

Dewamê raporî de derheqê amadekarîye dardekerdişî de melumatî estê: “Ma kî amadekarîya xo bi lerze kerde. Mudirê Pêroyî yê Asayîşî Şukrî Sokmensuerî de ameyîme têlewe (…). Tayê kombîyayîşan ra dime mehkeme qerarê dardekerdişî îmza kerdî. Seba ke cayê dardekerdişî, Meydanê Genimî, bêro rakerdene, traktor û wasîtayî, aye ra kî wet seba ê hewt kesanê ke darde benê, seba înan hewt sêpî û yew domano aşiq ameyî peyda kerdene. Zereyê roje de, ma pêro tedbîr, bitaybetî seba ke têleweameyîş nimitkî bimano, seba naye ma amadekarîya xo bi dîqet kerde û çend reyî çim çarna ser o.”

Mehkeme qerarê xo da, Seyîd Rizayî tede 7 kesan rê qerarê dardekerdişî vetî. Mehkeme 1,5 saetî vîyarte. “Seba ke mehkeme de çekuya ‘îdam’î nêvîyarta, salon de vengê sey ‘îdam çin o, îdam tuneye’ ameyî heşnayene. Seyîd Riza zereyê înan ra ame girewtene, ame niştene jeepê Mudirê Pêroyî yê Asayîşî û Îhsan Sebrî Begî. Jeepî bi çarna wasîtayan hereket kerd. Eke ameyî Stasyonê Trenan ê Xarpêtî, her kes wasîteyan ra ame war. Seba ke tedbîrê asayîşî kêmî bîyî, stasyonê trenî amebî cadayene, wezîfedarî amebîyî rusnayene keye. Wezîfedaranê MAH ra teber kes stasyon de çin bî.”

Seyîd Riza: Ez kerdena xo ra poşman nîya

“Treno sipî yê Serekkomarî meqeso kor de vindetêne. Ma ke 8-10 deqayî pawit, Seyîd Rizayî de pîya şîyîme zereyê trenî. Leweyê Serekkomarî de Alpdogan Paşa, Kazim Orbay û hetkartê serekkomarî estbîyî. Masa ser o nan werîyayêne û şimiteyî şimîyayêne. Serekkomarî sereyê xo hewa na, Seyîd Rizayî rê îşaret kerd ke ronişo. Seyîd Rizayî kî ronişitene red kerde. Serekkomarî ard ey vîr ke qerarê dardekerdişî ewro bêro înfaz kerdene û eke Seyîd Riza poşman o, besekeno ef biwazo ke darde nêbo. Seyîd Rizayî kî da zanayene ke çîyo ke merdim seba ci ef biwazo yan pê poşman bibo, ey çîyêde nîyanên nêkerdo. Seyîd Rizayî va ke, çîyo ke ey kerd, seba ke can, mal, ca û welatê xo bisevekno, seba naye kerd.”

Qiseykerdişê xo de Ataturkî ceribna ke Seyîd Rizayî îkna bikero, tirk bikero ke ef biwazo. La Seyîd Rizayî zurê Komara Tirkîya qebul nêkerdî. “Serekkomarî (…) va: ‘Ez to ra reya peyêne vana: bê mi ra ef biwaze, vaze ke ti poşman a ke nê çîyî kerdê, ez kî to ef bikerî. Eke ti ney kena, ti Dêrsim rê hîna bena faydeyin. Ti ma de hemkarîye kena. Komare Dêrsim rê çîyanê zaf faydeyinan kena. Dêrsimijî Xorasan ra ameyî, tirkê oxuzî yê. (…) Ez pê naye bawer a. Bê nê firsendî veramede.’ Seyîd Rizayî va, ‘Mi seba aştîye komare rê zaf çîyî kerdî. (…) Hema waştişê komare qet nêqedîyayî. O ra dime, mi vejîyayîşê qanûnê Tuncelî rind fehm kerd. Ez emîn bîya ke ma dêrsimijî se kenê wa bikerê, no şima mird nêkeno. Planê şima yo verên o bî ke şima Dêrsimî kok ra çin bikerê, wedarê. Çiqas ke herey bo, mi no fehm kerd. Ez çîyan ra ke mi kerdê, ci ra poşman nîya. Ef kî nêwazena. Nê qisayê min ê peyênî yê, çîyêna kî nêvana.'”

SeyîD Riza: “Ez Şona merdene”

Seyîd Rizayî ke îkna nêbî û nêame xapnayene, Mustafa Kemalî o rusna teber ke darde bibo. “Serekkomar bî hêrs uşta ra, destê xo ra îşaretê Seyîd Rizayî kerd fermanê ‘berê çîyo ke lazim o, bikerê’ da. Seyîd Rizayî ke xo çarna Serekkomarî het va ke ‘Mi hîleyê şima fehm nêkerdî, pê nêşikîya, no sebeb ra ez seba têleweameyîş ameya. Ez şona merdene. No mi rê derd bo, la mi şima ver vilê xo çewt nêkerd, no kî şima rê derd bo.'”

Dewamê raporî de serebûtê dardekerdişî yenê ra ziwan. Meydanê Genimî yê Xarpêtî de, wexto ke sira ameye Seyîd Rizayî, ey domano aşiq da hetê, vejîya sandalî ser û bi vengêde berz va “Ma domanê Kerbela yîme, eyb o, zulm o, cînayet o.” Dima, Seyîd Rizayî la ante û paskule daye sandalî ro. Xo darde kerd. Sey netîce, Seyîd Rizayî û hevalê xo 15. teşrîna peyêne, roja dişemîye de, dardekerde şarî rê teşhîr bîyî. 16.11. de kî meyîtî Xarpêt de ameyî çarnayene ke ancîya teşhîr bibê.

Meyîtî bi gaz ameyî veşnayene

Peynîya raporî de derheqê wedaritişê meyîtan de melumat esto. Ney ra gore meyîtê Seyîd Riza û hevalanê xo dizdî ya ameyî veşnayene: “Îhsan Sebrî Begî seba saeta 12:00 venga kombîyayîşê walîyîye da. Saeta 12 de, walîyîye de Şefîq Beg û Mudirê Asayîşê Xarpêtî Îbrahîm Beg estbîyî. Îhsan Sebrî Begî ma ra va, ‘Lezalez dardekerdişê Seyîd Rizayî muheqeq meraqê fikrêumûmî anceno. Sey dewlete, bi telîmatê Anqara, mecbur bîyo ke Seyîd Rizayî verê ke Serekkomar bêro Xarpêt, darde bibo. Çike îhtîmal estbî ke Serekkomar Seyîd Rizayî ef bikero. Aye ra kî teber, meyîtî bêrê veşnayene û cayê de zaf nimitkî bêrê wedardene. Na wezîfe hetê hevalanê zereyê MAH de yena kerdene.’ Meyîtî ameyî girewtene û yew erazîya tale de pê gaz ameyî veşnayene. Çîyo ke mend, ame kerdene zereyê ciwalan û yew korta mabênê Stasyonê Merkezî yê Trenan û Stasyonê Trenan ê Yolçatî de ame wedardene. Xerîtaya cayê wedaritişî, qiseykerdişê trenî û qeydê vengî teslîm bîyî bi Îhsan Sebrî Begî.”