Min çarine ra yewê hîkaya Cemîlê Seydayî, Şêx Evdirehîm û hevalanê înan, çend serrî verê cû bi nameyê “Firarên Binxeta Fransewî” keyepelê Amîdakurdî de weşana. Par gama ke ez ameya welat, ez şîya dewa Bismîlî Selat ra gêraya, cayê ke roja 23.06.1937 de bîyêne, uca qewimîyaya. Min gelek çî xo het nuştî. Ez ê qehremanan ser o gelek çîyo newe musaya. Kitabê min bi nameyo corên temam beno. Na mîyante ra min henî licêyican, wayîrê nê qehremanan, keyeyê Cemîlê Seydayî, yê Şêx Mîzbehê Keyeyê Bokarikî, yê Şêx Evdirehîmî û beganê Stewre de zî suhbet kerd. Verî zî yew-di deyîrî mi de bîbî, yew-dîyê bînî zî min peyda kerdî.
Na mesalaya ke ez tîya qal kena û çend hîkayeyê bînî, Melayê Xalî mi ra vatî. Melayê Xalî zî nêweşxane de fekê Fehmîyê Bîlalî ra eşnawitê.
Melayî Xalî va, “Hîrê rocî badê vilabîyayîşê serewedaritişê Şêx Seîd Efendî, Fehmîyê Bîlalî û Kazimê birayê ci, çek û rextê xo girê danê, benê esparê estoranê xo û resenê deşta Dîyarbekirî, dewa Kendeşî, keyeyê Mehmed Elîyê Fato (Hema Şêx Seîd Efendî nêameyo girewtiş). Cemîlê Seydayî zî Kendeş de, keyeyê Mehmed Elîyê Fato de yo.
Uca nimacê şanî kenê, werdê xo wenê, henikî nan û pêwerd kenê heqîbeyan, erzenê terkîyê estoran û benê espar. Verê xo danê başûr, hetê Binxetî. Şefeqê sibayî ra, hafê dewanê Bismilî de, resenê qeraxê çemê Dîcle. Çem werişto we, bîyo laserêko pêt. Her camêrd nêaftareno bido laserî ro. Awe zaf a, vîyer nêdana…
Fehmîyê Bîlalî Cemîlê Seydayî ra vano:
– Cemîl, hela bide çemî ro, vîyer dano nêdano?
Cemîlê Seydayî cewabê Fehmî Begî dano. Vano:
– Çirê ez dana piro? Ez yewek a, şima didi yê. Ez awe de şirî, qedêna! Wa şima ra yew piro do. Eke yew şiro, oyo bîn maneno.
Fehmî Beg bi Cemîlî huyeno. Heq dano vatişê ey û Kazimê birayê xo ra vano:
– Haydê Kazo, ti qey çi yî? Ti sihetîye bike!
Kazim goreyê tecrubeyanê xoyê verênan ra bi çimê bazarî awêno awa çemî ra. Awe lîşin a, çem hîra yo û awe pêlan yewbînî ser o qelebnena. Laser pêt û xidar o. Cayêkê verê çiman ra vîyarneno û estorî rameno. Awe dana qirike, estor sereyê xo keno berz û vîyareno ra, derbasê weverî beno. Fehmî û Cemîl zî estoranê xo ramenê mîyanê awa lîşine û cayo ke Kaz ci ra vîyarto, ê zî danê uca ro. Ê zî bi silametî vîyarenê ra. Dima ra Fehmî Beg û Cemîlê Seydayî bi yewbînî yarîyanê xo kenê. Fehmî Cemîlî ra vano:
– Min va, qey ez o to bixapênî, la ti nêxapîyayî.
Resenê Binxetî.”
Melayê Xalî va, “Tîya de, Fehmî Begî bi fekê xo ana va:
‘Ma resay Binxetî, mîyanê Berrî. Vernîya ma de, qeraxê reyirî de, çend konê ereban singî çiknaybîy. Ma zî veyşanîye ra bêpergal kewtê. Ma va, ma şirin mîyanê konan û werd biwerin. Wa estorê ma zî boya xo bidê… Ma şîy. Ma silam da. Înan zî silamê ma girewt ra, hefsarê estoranê ma girewt, girê day û ma zî vernîya konan de, serê kulaban de dayî roniştiş. Heta tîya ezet-îkramê înan de qusur çinê bî…
Qey sîlehan û estoranê ma bala wayîrê konan, erebê mazûvanê ma antîbî! Mi dî bi erebkî yewbînî ra vanê, ma go werd verê înan de ronin û werd ser o înan bigîrin û girê bidin. Ma go tifingan û estoran înan ra bigîrin, înan teslîmê tirkan bikerin û dewlete ra mukafat bigîrin.
Cemîl û Kazim bi erebkî nêzanê. Hayîya înan feleka bêbexte ra çinî ya. Erebî bi kurmancî zanê. Min bi kirdkî Cemîlî ra va, ha ana vanê. Bi qestê destawe mesîne biwaze, yan nê bêbextî bena!…
Cemîl werişt we, mesîne waşte. Înan ci rê mesîne arde. Cemîlî mesîne girewte û tifingê xo zî tede girewt. Mazûvanê ma, o ke egale sere ra bî, bi kurmanckî Cemîla ra va:
– Tifingê xo rone. Merdim bi tifing nêşino destawe!
Cemîlî ci ra va:
– Ma hete edet o, ma licêyic ê, ma tifingê xo nênanê ro.
Tifing mil de, mesîne girewte û mîyanê konan ra vecîya. Mesîne na ro, fişeke da xezîneya tifingî û va, kam xo cayê xo ra bileqno, ez o yê geber bikerî! Leze estoranê ma bîyarê! Yan ney, go gelek merdimî bêrê kiştiş û zaf gonî birişîyo!
Erebî mecbur mendî, estorê ma ardî.
Cemîlî pîlê înan ra va:
– Tewreyke nan zî bîyarê!
Tewreyê nanê ma zî ard. Cemîl verê tifingî înan ser ra nêdano kişte. Ew ana vinderte, ez û Kazim bîy esparê estoran. Kazim senî bî espar, fişeke da xezîne û verê yê şa pîlê ereban, heta Cemîl zî bî espar. Kazim bi no qayde mend, heta ez û Cemîl ma kewtî dûrî. Cemîlî verê tifingî şa înan, heta Kazim zî ame resa ma.”
Xurşîd Mîrzengî
