Beşîkçî: Sîyasetê Tirkîya ar bikero

Sosyologo namdar Îsmaîl Beşîkçî nuşteyê xoyo peyên “Ez nîjadperest nîya, la…” de qalê nijadperestîya sîyasetê Tirkîya kerd.

Îsmaîl Beşîkçî nuşt ke Tirkîya de şarê kurdî ra manaya xo de nîya yeno vatene: “Ti ke tirkan de pîya ciwîyêna, gerek bibê jê (sey) tirkan. Nasnameyê xo, kokê xo terk kena. Şanşê toyo bîn çin o.” Beşîkçî ard zon (ziwan) ke sîyasetê asîmîlasyonî Tirkîya de hîna dewam keno û hetta kî raverşîyayîşê nê sîyasetî destek cêno. Beşîkçî ra gore sîstemê Tirkîya yo nîjadpereste sîstemê Afrîkaya Başûrî ya kane apartheîd ra daha giran o. Heto bîn ra Beşîkçî vano ke Tirkîya de îdîa beno cîyayîye çin a û her kes têduşt o, wa goreyê îmkananê xo şikîno bibo her çî, şikîno her mesleg bikero, wa bibo malim, walî, wezîr ûsn., eke kok û nasnameyê xo caverdano.

Beşîkçî cîyayîye û nîjadperestîye ser o nîya nuseno: “Serranê 1950an, 60an û 70an de… DYA de sîyasetê cîyayîya nîjadan estbî. Mavajîme, domanêde amerîkayijê afrîkayijî nêşikîya ke şêro mektebê postsipîyan. Labelê DYA de zaf çîyî vurîyay. (…) Sîyasetê apartheîdî yê Afrîkaya Başûrî tarîx de bîyo vîndî. (…) Labelê sîyasetê cîyayî û nîjadperestî yê Tirkîya hîna dewam keno. Konsey û Yewîya Ewropa naye tebîî vînenê. (…) Gerek ke naye ser o bêro vindetene.

Serranê 1970an û 80an de, wexto ke parlamenter û senatorê kurdî jê (sey) Kamûran Înan, mavajîme Qibris de, pirnika tirkê bişikitêne, vatêne, neheqîye ro miletê ma kerde. Wexto ke Trakyaya Rojawanî de derheqê perwerdeyê domananê tirkan de kêmasîyê vejîya, raver ra nê çîyî hetê înan ra ameyêne rexne ekerdene. Labelê qirkerdişê Helebce de vengê înan nêvejîya. Serranê 1980an û 90an de şaristananê kurdan de terorê dewlete bîyo daha çîp, Bidlîs de her ca de kommezelî estê. Duştê nê terorê dewlete de qet ju (yew) rexneyek kî nêame kerdene. Ti vana qey nê çîyî nêamey dîyene, nêamey zanayene, nêamey heşnayene….

Sîyasetê tirkan xo megoyno ke kurdî kokê xo ra birnay ra û ê tirkan ra daha zêde kerdî tirk. Bîlakîs ar bikero.”