Beşîkçî: Gerek kurdî neteweperwer bê

Sosyolog û nuştox Îsmaîl Beçîkçî Londra de Konferansê SOAS yê Parlamantoyê Brîtanya de yew roportajê BBC Tirkî de derheqê kurdan û mesela neteweya kurdan de qisey kerd.

Besîkçî ra gore polîtîkaya kurdan a ceribnayîşê demokratîkkerdişê Tirkîya xelet a. Naye de Beşîkçî sîyasetê xoserîya demokratîk ê BDP kî rexne kerd û va ke “Îdealê çareserkerdişê mesela kurde ronayîşê dewleta netewe yo, qet ke nêbo ronayîşê federasyonî yo.”

Fikrê ey ra gore kurdê ke wayîrê nufusê 40 mîlyonan ê, gerek êdî wayîrê yew dewlete bibê. “Ewro Yewîya Ewropa bi 27 endaman de dewletê sey Luksembûrg, Malta û Qibris estê ke nufusê înan nêm mîlyon ê. Eke ma Rojhelato Mîyanên de kurdan de nîyadîme, ê wayîrê nufusê 40 mîlyonan ê, labelê çayê statuyê kurdan çin o? Konseya Ewropa ya 47 endaman de, mavajîme, San Marîno, Monako, Lîxtinştayn, Andorra çar dewlet ê, labelê statuyê kurdan çin o.”

Dewamê qisyekerdişê xo de Beşîkçî vano: “Verê cû 2012 Londra de Olîmpîyatî ameybî viraştene. Werteyê Awustralya û Zelandaya Newîye de dewletê sey Tavalu û Vanuatu estê. Nufusê yewê 10 hezar o, yê bîn 15 hezar o. Nê endamê MY yê.”

Ame dayene zanayene ke gerek kurdî êdî wayîrê yew statuyî bibê, wayîrê heqê tayînkerdişê îstîqbalê xo bibê. Kurdê ke ziwanê xo de hîna perwerde nêvînenê, projeyê xoserîya demokratîke înan rê bes nîyo. Beşîkçî ra gore gerek yew federasyon bibo, sîndorê ci o wext bellî benê û nîya şarê kurdî besekeno ke xo bi xo îdare bikero. “Tewr tay federasyon estbo. (…) Eke Kurdîstan de federasyonê kurdan saz bîyo, mumkîn o ke heqê kurdanê rojawanî kî bêrê seveknayene. Eke federasyon çin bo, seveknayîşê heqanê kurdanê rojawanî mumkîn nîyo.”

Îsmaîl Besîkçî cayê kurdan zereyê sîyasetê demokratîkkerdişê Tirkîya de giran rexne kerd û va “Ti sey kurdê gerek heqanê xo biseveknê. Gerek kurdî nê erdan ser o wayîrê heqê xoîdarekerdişî bibê. Eke to ke xo bi xo îdare kerd, beno ke no taw de Tirkîya kî bena demokratîke. Labelê gerek ke ti sey kurdê zereyê sîyasetê ‘ez Tirkîya keno demokratîke’ mekewê.

Ma qayîtê têvgera xelisîyayîşê netewe ya dinya bikerîme. Sey nimûne, erebê Fîlîstînî qet vanê ke ma Îsraîl kenîme demokratîk? Serranê 1960an de vîetnamijanê ke duştê DYA de pêro dabî, qet va ke ma DYA kenîme demokratîkî? Mucadeleyê Cezayîrî de cezayîrizan qet va ke ma Fransa kenîme demokratîke? Her kes ro raya ronayîşê dewleta xo gêra.”

Sey qisaya peynîye Îsmaîl Beşîkçî giranîye da neteweperwerîya kurdan ser. “Gerek kurdî bibê neteweperwer. Neteweperwerîya kurdan mucadeleyê geşkerdişê kultur û ziwanê xo yê ke binê teda der ê. Ti ke nînan seveknena, tabî ti neteweperwer a. Heto hêrişkar ê neteweperwerîya kurdan çin o. Armancê xo yê asîmîlekerdişê şaranê bînan tey çin o. Labelê neteweperwerîya tirkan henî nîya, hêrişkar o. Kurdan ra se vana? Vana, ez to asîmîle kena.”