Mi kitabê “Antranîk Paşa”yî wend. Kitabo ke weşananê Perî ra çap bîyo, derheqê trajedîya şarê armenîyan de xeylê zanyarîya tarîxî dano. A derg a, trajedîya nê şarî, rast ke derg a. Ez şima rê tenya qalê yew nuqteyo ke bala mi antîbî, kena. No zî seba mi zaf bimana bî.
Serra 1827 Garîn (Erzirom) de dewa Çrasunî yo îta. Mektebê armenîyan esto. Nameyê malimî “Der Mînas” o. Dewletê-Alî, yanî dewleta osmanîyan, seba qirkerdena armenîyan giran-giran ebe ters û teresîye dest kerdo ci. Yew serxoş û berdoşê “Yenî Çerî” yeno mekteb. Malimî û teleban ra heqeret keno. Vengê xo berz keno, nêverdano malim derse bido. Malim çiqas ke ey rê qalê terbîye keno zî, no herê osmanî talim û terbîye ra fam nêkeno. A roje dersa malimî alfabeya armenkî de “Herfa Peyên” a. Yanî pêro herfî musê, tenya herfa peyêne menda. Serxoş û gewendeyo “Yenî Çerî” yew derbe dano sareyê malimî ro, malim gineno war ro. Sare û çimê malimî gonîye der o. Malim hard ra, ebe destê xo îşaret keno vengê yew telebeyî dano. Telebê yeno leweyê malimê ke hard ra zereyê gonî der o. Malim destê telebeyî gêno keno gonîya xo, ebe ê destê goninî serê kemere de herfa peyêne nuseno û mireno. Telebeyî bê malim, dewe bê mekteb maneno. Dewijî û telebeyî yenê serê meyîtê malimî. Êyê kom bîyê, qayîtê a herfa peyêna ke serê kemere ra bi gonî nusîya, kenê, berbenê, berbenê.
Trajedîya “herfa peyêne” nîya ya.
Eger ke îmkanê mi bibîyêne, mi na babete kerdêne fîlm. Mesajê na babete ez kerd binê tesîrê xo. Şima ra naye zî vajî, na herfa peyêne kewt hewnê mi. Vatiş, nasîhat û kerdena mordemê ke ver de ke merdêne, êyê ke mi heşenê, êyê ke mi bi xo dîyê, pêro amey verê çimanê mi. Pîrika mi, Nufrîya û vatişê aya peyêne ame goşê mi reyna.
“Îlamîyê mi…”
Nasê min o ke çemê Merîçî ra derbaz bîyêne, kişta çemî de hevalê eyo ke êndî çem ra dot xelesîyêne ra, o ca de ginabî war ro. Qayîtê asmênî kerdîbî, dime ra qayîtê nasê mi, yanî hevalê xo kerdîbî, huyabî vatîbî ke “Heval, ez to ra zaf hes kena!” Merdîbî. Nasê mi o ca de di rey merdîbî. O veng rojan bi rojan sareyê nasê mi de çingîyayêne. Ge-ge Yunanîstan de vengê mi dayêne, ma şîyêne cayêde fireqet, ey bi xo naye vatêne û berbayêne.
“Heval! Ez to ra zaf hes kena!”
Ey berbayêne, mi zî dîyaxan dayêne ci, la ez zî zereyê xo de berbayêne.
Şima fam kenê? Vindê, o ke na “herfa peyêne” ez kerda xem û xîyalan, ez tayê zereyê xo tal bikerî. Yew fîlmo ke serran ra ver mi seyr kerdêne (çi heyf ke name mi vîr ra şîyo), mêrik ko der o. Dest de telefon esto. Ko de pûk û pukeleke vejîya, mij vejîyo. Mêrik raya xo şaş keno. Zaf cad keno ke raxelesîyo, la çare çin o. Qefelîyo, bêzar o. Cayêde gineno war ro. Xanima xo yena xo vîr. Zaneno ke xanime dîxazkanik a, domanê xo nêzdî ra do bibo. Mêrik telefonê keyeyî keno, xanime telefon gêna. Mabênê înan de no dîyalog esto:
– Xamin ez… Ez Mîchel… Yanî yarê to, mêrdeyê to ya.
– Waştîyê mi. Mîchelê mi… Ti kotî der a? Senîn a ti?
– Xanima mina kîbare! Ez ko der a.
– Kamcîn ko der a ti? Nika kotî der a?
– Ez nêzana waştîya mi… Domanê ma bî?
– Heya.
– Lajek o ya kênek a?
– Kênek a.
– Nameyê xo çik o?
– Sara!
– Nameyêde weş o…
Qesa mêrikî ya peyêne nîya bî: “nameyêde weş o.”
Herfa peyêne. Îlamîyê mi. Heval, ez to ra zaf hes kena! Nameyêde weş o.
Na saete, çend rojî, no mi ra bes o.
Offf…
A ke ma dîya… pers meke lajê m’.
Îlhamî Sertkaya
