Serrgêra Qirkerdişê Armenîyan

Komela Merkezî ya Armenîyan a Almanya (ZAD) terteleyê armenîyan ke 96 serran ra raver serra 1915 de hetê dewleta tirke ra ame viraştene, şaristanê Almanya Frankfurt de yad kerd. No jenosîd de dorê 1,5 mîlyonî armenîyî amey kiştene.

Heta ewro no tertele heta dewleta Tirkîya ra nêno qebul kerdene. Şarê armenîyan no jenosîd jê (sey) “holokost ra raver holokost” name keno. Armenîyî wazenê ke Tirkîya ra qederî kî dewleta Almanya rolê xo no qetlîam de qebul bikero û ke Berlîn de hetê dewleta Almanya ra heykelêde terteleyî bêro viraştene.

Jenosîdê armenîyan bi hepiskerdişê elît û roşnvîranê armenîyan Îstanbul de dest kerdîbî ci, roja 24. nîsane 1915 hetê armenîyan ra jê (sey) roja sîyaye yena yad kerdene.

Unîversîteya Parîsî ra Raymond Kevorkîan jenosîdê armenîyan ser o analîzêde nîyanên virazeno:

“Badê ke dewleta Osmanîyan ame parçe kerdene, tirkan radîkal dest bi prosesêde darwînîstkî kerd. No semed ra no proses ra ver şaro tewr girs ke tirk nîyo, armenî bî. Qeydeyê ‘ti’ ya kî ‘ez’, tirkan bi armenîyan kerd. Hetê ra merdimî (mordemî) amey kiştene, doman û cinîyî amey esîr girewtene. Tirkan no tertele de vateyanê jê (sey) îslam, xizmetê welatî, wedarititşê şaranê xeriban, yanî nijadperestîya etnîke xo rê nimûne girewt. Înan jê (sey) nazîyan heto bîn ra malê armenîyan girewt û wayîrê înan day koç kerdene. Hezar ra zêde merdimê (mordemê) tirkî cinîyanê rindekan de ke perwerde dîybî, zewejîyay. Ê cinîyan ke pers kerdê, şima may û pîyê ma kiştêne, çayê wazenê ke ma de bizewijîyê, cewabê nê tirkan o bî ke ‘Ma famîlyaya moderne ronîme’. Nê cinîyan ra zêde dima xo eşt dare. 1916 de Talat Paşa vatîbî ke meseleya armenîyan çin a.” Talat Paşa dima Berlîn de hetê cêncêde armenî ame kiştene.

No taw tayê dewletan jê (sey) Fransa, Îtalya û Hollanda jenosîdê armenîyan qebul kerd. Heta nika Komara Tirkîya qewimîyayîşê nê terteleyî ya kî qirkerdişê armenîyan înkar kena.