Bira, no tsunamî çik o? – Îlhamî Sertkaya

Çend serrî yo ke “tsunamî” kewto fekê tayîne. Îndonezya de hard lerza, tsunamî  awa derya de vejîya,  keyeyan, însanan xendeqna, werd, o ca de nêvinet, Japonya de da piro, o ca de kî nêvinet, kewt edebîyat û sîyaset. Welatanê ereban de “Yasemîne” vejîya, Qibris de “Ayşe” vejîya.

Nê rojanê peyênan de hende bedel o ke şarê ma dayo, bawo ebe şîrpaxa Sabaha Tuncele seke xurba bîy. Na dinya nîya ya, birayê mi! Ti girmikan dana piro, ti ko qilaşnena ra, ti tankan dana vindetene,  ti mirena, ti kuna adir, ti veşena, to xo vîr ra kenê. Yew şîrpaxe qehremanîya to xurba keno.

Sabahat Xanime rind kerda, ma naye zanenîme. Ma a cinîka ke zimistanê 1981 de koyanê Çewlîgî de verê çimanê eskeran de verê xo daybî ko, non berdêne gerîllayanê birîndaran rê? Kes nameyê aye zaneno? Tobe! Eskerê tirkan na cinîka qehremane ra şaş bîy mendî. Serdarê eskerî cinîke ra pers kerd:

-Ti şîya kotî?

Cinîke ebe qayîtkerdena tuje serdarê eskerî ra va ke:

– Qey ma ti kor a? Mi non berd domanan rê!

No ca de “şilpaxe” çin bî birayê mi, no ca de herb estbî, adir estbî. Cinîke ebe qehremanîye, ebe sareberzîye zereyê adir û herbî de bîye. O waxt, no waxt nêbî. Ne bi hezaran însan meyan de bîy, ne kes ne “ku”. Koyê Qertalixî mevêşo, bêveng bî bira!

Ne îmkanê ewroyî estbîy, ne bîyerê ewroyî. Ne rayî rakerde bîy, ne xeberî weşîyayêne. Dinya ting û tarî bîye, cîgera mi! Gonî rişîyayêne serê sipêtîya vare ra. Ma, mabênê sûr û sipî de, bêhewn, vêşan, têşan sîndorê merdene de gêrayêne. Cayê ma no sîndor bî. O sîndor, o bêsîndor. Qalê wisarî mekerê, o dûrî bî. Qalê awan mekerê, pêro binê vare de bîy. Ma, vare werdêne. Çarhawîr esker bî, der û dormeyê ma, adir bî. Na cinîke kewte no adir.

Ma o waxt nêzanitêne tsunamî çik o. Ma ke bizanitêne, şikîyayêne vajîme ke na cinîke moralê eskeran ebe tsunamî kerde xirab. Seke Mehmet Çetîn yew şîîra xo de vano “henî yo bawo”. A cinîke kes nêzaneno.

* * *

2004 de ma heşt kesî bi nameyê “Koma Hesrete” zonê ma de tîyatro kerd sahne. Senaryo ke mi nuştîbî, nameyê xo “Hesrete” bîye. Ewropa de zaf cayan de ma vet sahne. O waxt ma aqil nêkerd ke nê tîyatroyî bigîme vîdeo. Bê birêz Munzur Çemî û bê roportajê Vateyî kesî qal nêkerd, nênuşt. Hîna kî qal nêkenê. Kam ke TV de mîkrofon gêno, kam ke nuseno, pencereya xoya tenge de çi ke canê înan waşt, qalê înan kenê. Ez tawa nêvana, hama no karê “arêdayoxanê kirmanckî” nîyo. Nê rojanê peyênan de mi reyna yew nuşte “derheqê tarîxê zazakî” de wend, o ca de kî no tîyatro çin bî. Ma ke no tîyatro çin bo, ê dersê ke ma çend reyî da, qey bibo? Nê nuştox û arêdayoxî qalê nînan nêkenê. Ma ke ge-ge qalê feqîrîya medyayê ma kenîme, feqîrîye ma der o. Nuştox û arêdayoxê ma ke hîra û dewlemend mebê, eke mezanê, bizanê ke menusê, medyayê ma bibo kî se beno?

Kes xo mexapno, ma hîna binê tesîrê medyayê tirkan de yîme. Medyayê tirkan ke Bejan Maturî bi zanayîş populer nêkerde, zaf nuştoxanê ma qet qalê aye nêkerdêne, o waxt a bi xo kî nêşîyêne koyê Qandîlî.

Henî yo bawo.

Ma qalê tsunamî kerd, ebe tsunamî dest kerd ci nuşteyê xo, gerek reyna ebe naye biqedênîme. Meseleya tsunamî şima ra vajî ez. Rojê hevalêde mi mi ra pers kerd ke no tsunamî çik o. Mi cewabê ey da, na rey mi ra vano, “Ma ke tsunamî no yo, Sabahat Xanime tawa naye nêkerda, qey vanê Sabahat Xanime tsunamî kerda?!”

Ez huya. Mêrik rast vano. Mi ey ra va ke:

– Wazenê ke girmikan û qehremanan xurba bikerê, coka ke şîlpaxan ra vanê tsunamî.

– Yanî, naye bi zanayîş kenê?

– Heya keko, a cekuye çi bîye…? Ha, “sansasyonel”.

– O çik o, lo?

– O kî çîyêde zê tsunamî yo, keko. Sareyê xo medejne.

– Bira willayî, mi fam nêkerd.

– Ge-ge fam nêkerdene rind o, cîgera mi

Ma huyayîme. Kam ma fam keno ke? Hay lo-lo!

Îlhamî Sertkaya