Zon û sîyaset

Zon, seba însanî hacetê de bêqûsûr o. Însan ebe nê hacetê bêqûsûrî her tekîlîya xo ano ca. No hacet o bêqûsûr zaf kî nazik û kibar o. Demo ke merdimî qîmetê nê hacetê bêqûsirî nêzana, beno bêqîmet û xerepîno. Peydo kî mireno.

Ziwan xismeta pêroyê însanan ano oca. İnsanan mîyan de, cîya kerdena însanan a sosyale nêvirazeno. Ley ziwanî de cîya kerdîşê sinifanê sosoyala çîn o. Her kes, her kom, her sinifa sosyale bi ziwanê şarê xo yo pardarî kulturê xo dana dewam kerdene. Çimke ziwan, seba her sinifa sosyale lazim o û motacîya têkîlîya înan ebe ziwan êna ca.

Demo ke ziwanî ser o polîtîka û sîyaset ame viraştene ameyoxê ziwanî kuno taluke. Helbet polîtîkaya zonî kî est a. Lê na polîtîka safî seba zonîya. Çimke ziwan ebe sîyaset ravêr nêşono.

Qeyde û ûsilê ziwanî, ebe sîyaset nêvirazînê. Qeyde û ûsilê zonî hetê kesanê ziwanzanayan ra, hetê kesanê roşnvîran ra virazînê.

Seba ameyoxê zonî kesê bêhetî lazim ê. Keso polîtik, gere ameyoxê sîyaset û polîtîka xo ziwanî de mevîno. Komê polîtîkî, gere ameyoxê ziwanê xo roşnvîrane xo, ziwanzanayanê xo û xebatkaranê edebîyatê xo ser o caverdê. Xebatkaranê zonî ser o bandorîya xo mevirazê. Karê ziwanî, kargurê kesanê polîtîk a nîyo, kargurê kesanê ziwanzanaya û xebatkaranê zonî yo.

Edebîyato modern û bêqûsûr, ancax hetê kesanê ziwanzanayan û roşnvîranê kome rayir ra şono û beno xurt. Her nuştox, her hunermend, her xebatkarê kulturî û ziwanî, helbet wayirê yew polîtika wo. Helbet ebe çimê xo yo xoser analîzê rewşa dinya virazeno. Na heqa her kesî ya. Lê xebatê edebîyatê de modernî û ameyoxê ziwanî, koka xo bingeyê kulturê şarî ra cêno. Kultur, ebe tekîlîya ziwanî virazîno û aydê pêroyê kesan o. Zon ,kesê şarî mîyan de cîyabîyayene nêvirazeno. Kûltûr û ziwanê yew kome aydê pêroyê kom o.

Lê sîyaset nîya nîyo. Sîyaset kesanê kome mîyan de cîyabîyayene virazeno. Raşte kî na wa. Sîyaset, goreyê statû û menfaatê îqtîsadê sinifanê sosyal a virazîno. Çimke kome, sinifanê sosyalan ra virazîna. Îqtîsadê her sinifa sosyale başqe yo. Her sinifa sosyale goreyê ameyoxê îqtîsadê xo polîtîka virazena. Na mucadela , heskena seba azadîya yew welatî bo, heskena seba îqtîdarê sinifanê sosyal a bo qet çîyê ferq nêkeno. Statûyê xo yo sosyal eynî yo. Her sinifa sosyale mucadeleya xo ebe tekîlîya ziwanî û hacetîya ziwanî ana ca. Na mucadeleye de ziwan, sinifanê soysal a mîyan de cîyabîyayene nêvirazeno. Her koma polîtike rê beno yew hacet. Coka ke ziwan seba kesan xoser o. Coka hetê sinifanê sosyalan de ziwan bêhet û bêqusir û biqîmet o.

Wayirê her îdelojî û kesê cîya -cîya polîtîkî, seba ameyoxê ziwanê xo şikinê temîyan de xebatê xo bîyarê ca. Çimke armancê înan o pardar ravêrşîyayîşê ziwanê xo û edebîyatê xo yo netewe yo. Nê xebatî de kesê her sinifa sosyale şikînê pîya xebat bikerê.

Romannuştoxî ,romanê xo ebe ziwanê şarê xo û Kûltûrê şarê xo yê netewî nuşnenê. Zereyê romanê xo de kamcî sinifa sosyale armanc bijêrê ebe kûltûrê a sinife nivisnenê. Hunermend , kamjî sinifa sosyale ra beno wa bibo, nuşteyê xo ebe ziwanê xo yê netewî nuşneno.

Merdim şikîno raştaraşt vaj o: “ziwan çîyê de polîtik nîyo. Ziwanî ser o sîyaset nêvirazîno. Ziwan, sinifa sosyal a bandure rê kî teyna yew hacet o , sinife ke binê bandore der ê înan rê kî yew hacet o.

Bi kilmekîye ,keso polîtik û komê polîtik î gere kesanê ziwanzanaya ser o bandorîya xo mevirazê. Seba ameyoxê ziwanê xo ardimkarê xebatkaranê xo bibê. Rayira ziwanzanayan û roşnvîranê koma xo qapat mekerê. Ziwanzanayê û roşnvîrê xebatê kultur û edebîyatî, xebatê xo wa xoser bîyarê ca.

Xelasa ziwanî û ravêrşîyayîşê ziwanî zendanê ziwanzanaya û roşnvîranê xoser a ser o ya.

Coka ke zon , hetê sinifanê sosyalan de bêhet o. Çimke zon, hacetê tekîlîya pêroyê însanan o.