Êdî Kurdîstanê Tirkîya de kurdî zî warê weşangerîye de xurt benê û aver şinê. Rewşa weşanxaneyanê kurdan hetê weşangerîye de qet zî xirab nîyo. Weşanxaneyê ke wazîxefeyê xo kenê hetê huquqî ra qasî ke ez zana problemê înan hema-hema qet nêmendo.
Birêz Malmîsanijî bi kedêka rumetine derheqê tarîxê weşangerîya kurdan de kitabêk nuşto. “Turkîye ve Surîye de Kurtçe Kitap Yayimciliginin Dünü ve bugünü”. Malmîsanijî nê kitabê xo de dewrê Osmanîyan ra dest pêkerdo hetanî serra 2006î derheqê weşangerîya kurdan de malumatêko tekuz dayo. Kurdî nê warî de hem dewrê Osmanîyan de hem zî dewrê komare de senî gure kerdê, rastê kamcîn probleman ameyê derg û dila îzeh keno. Kesê ke biwazê nê warî de bibî wayîrê malumatî no kitab dermanê derdê înan o.
Dewleta Tirkîya hetanî ke muracatê “Yewîya Ewropa”yî nêkerdbî nêverdêne kitab, kovare, rojname…yê bi kurdî neşr bibî û bêrî wendiş. Nê warî de yanî warê weşangerîye de kurdî zaf teda û zulum dîy. Zaf kesê ke waştêne nê warî de xizmet bikerî îşkence dî, kewtê pê berî û zaf kesî zî amey kiştiş. Tena mîyanê serranê 1992-1994i de Tirkîya de 14 rojnamegerê kurdan amey kiştişî.
Badê ke 2002 de Meclîsa Mîletê Girdî yê Tirkîya (TBMM) pêameyîşê pakêta Yewîya Ewropayî qebul kerde, êdî nê warî de bineyke nermîye virazîya û dewlete mecbur mende ke qanunanê xo bivurêno.
Dewleta Tirkîya hem vurîyayîşê şertê dinya ra, hem mucadeleyê kurdan ra êdî mecbur mende xo û qanunanê xo bedilna.
Nê vurînayîşî ra dima barê weşangerîya kurdan tay şenik bi. Hetê zulm û zorî ra, hetê huquqî ra problemê înan kêmî bîy. La na rey problemêko bîn virazîya.
Nika zî kurdî hetê weşangerîye de rastê tayê problemanê bînan yenî. Yanî nika zî hetê weşanayîşê rojname, kovare û kitaban ra wayîrê çend problemanê bînan ê. Nê probleman ra problemo hîna pîl, problemê ekonomîkî yo.
Hetanî ke kitab û kovarêke çap benî rastê zaf transkripsîyonan yenî. Kovarî yan zî kitabî wexto ke çap benê hetêk ra rastê resim viraştişî yenî, hetêk ra rastê rastkerdişê dosyayî yenî, hetêk ra înan rê mîzanpaj û qapax lazim beno, dima zî şinê matbaa ke çap bibî. Bê nê gureyan berdiş ardiş, bandrol kerdiş û tewir bi tewir çîyê bînî…Nê heme çîyan rê zî mesref lazim o.
Bê nê mesrefan seba depoyî û seba kîrakerdişê bînayan zî mesrefêko giran lazim beno. Dima kesê ke nê gureyî de xebetîyenê estî, înan rê zî yew heq lazim o. Bê nê probleman belkî tayê problemê bînî zî estî ke ez nêzana.
Nika derd û kulê mi halê nê kesan rê, halê weşangeran rê bermayîş nîyo. Ez wazena wa her kes, kovarî, kitabî û rojnameyî hetanî ke yenî kewenê destê wendoxan kamcîn prosesî ra ravêrenê wa bizanê.
Mi cor de va ke ewro problemê heme weşanxaneyê kurdan problemê ekonomîkî yo. Nê weşanxaneyan ra beno ke problemê tay weşanxaneyan hal bîyo. Sey Aram, Avesta, Nubahar ûsn…Labelê zafê înan hanîyê mîyanê tenganîye de.
Reyna ez vana qey bê rotişê kitab, kovare û rojnameyan warîdatêkê nê weşanxaneyanê ma çinî yo. Eke nê eserê înan goreyê yew sîstemî çap nêbê û nêroşîyê û pereyê nê eseran nêrê nêkewê destê nê weşanxaneyan, weşanxaneyî nêşkenê nê arê xo biçarnê.
Weşanxaneyî nê eseranê xo kitabroşan rê şawenê. Eke nê kitabroşî qewlê xo de pereyê nê weşanxaneyan nêşawê, nê weşanxaneyî nêeşkenê nê gureyê xo bîyarê ca. Zaf weşanxaneyî estê ke di-hîrê hûmarî kovare, rojname vejenê yan nêvejenê nê gureyî ra fek vera danê. Çapkerdişê kitaban zî eynî wina yo.
Seba ke weşanxaneyî xizmetê xo dewam bikerê, ganî kitabroşî nê weşanxaneyan rê probleman nêvejî. Ganî wextê xo de peranê weşanxaneyan biresnê înan ke weşanxaneyî zî bieşkê kerraya nê arêyî biçarnê.
Ez nêzana gelo dewlete bi peran destek dana weşanxaneyan yan nê? Eke nêdana mi gore no gure, gureyê xizmetê kulturî yo. Ganî dewlete seba teşwîkî bi peran piştî bido nê gureyî.
