Ziwan seba tekîlîya însanan yew hacet o. La seba miletanê neteweyan yew hacetêde zaf-zaf meqbul o. Kultur ebe ziwan şekl dano xo. Eke ziwano netewe çin bo, kulturo netewe kî çin o. Bibo kî bêfonksîyon o. Xora estbîyayîşê miletanê neteweyan kî bi ziwan û kultur şekl dano xo. Mileto netewe goreyê ziwan û kulturê xo yeno nasnayîş. Ma vajîme mileto kurd bi ziwanê tirkî qisey bikero, ziwanê xo ra derbaz bibo û kulturê xo bi ziwanê tirkî bişuxulno. O taw merdim nêşikîno kurdîya şarê kurdî ra behs bikero. Merdim nêşikîno kulturê kurdan ra behs bikero. Merdim nêşikîno netewetîya kurdan ra behs bikero. Çimke ziwan ke ziwano netewe nêbo, milet kî mileto netewe nêbeno. Milet ke netewe nêbo, kultur kî kulturo netewe nêbeno. O taw orîjînalîya miletê neteweyî cayê xo dana kulturê miletê kolonyalîstî.
Ma ke rewşa Fransa û Cezayîrî ya verêne de nîyadîme, nêşikînîme netewetîya Cezayîrî ra behs bikerîme. O taw welatê Cezayîrî de yew erdo cografîk ra dot her çî ayîdê fransizan bî. Ziwan ayîdê fransizan bî. Kultur ayîdê fransizan bî. Şarê Cezayîrî goreyê ziwan û kulturê fransizan perwerde bîyêne. Herçiqas ke tayê wendegehan de ziwanê Cezayîrî yo netewe bişixulîyo kî, ebe kulturê fransizan amêne şuxulnayîş. Sey TRT 6/Kurdî. Ziwan kurdkî ya, la kultur kulturê tirkan o. Peynîya peyêne de ziwan kî qedîno û cayê xo dano ziwanê tirkan. Çimke ziwan û kulturê neteweyî yewbînî ra cîya nêbenê. Eke bî cîya, orîjînalîya xo vîndî kenê û benê sey peyayêde nekifşî.
Estbîyayîş û çinbîyayîşê kurdan girêdayeyê ziwan û kulturê xo yo.
Bi kilmîye, ziwan seba miletanê neteweyan çîyêde nederbazbîyaye yo. Eke şaro kurd ziwanê xo ra derbaz bibo, netewetîya xo ra kî derbaz beno. O taw heq û huqûqê kurdan kî muhîmîya xo vîndî keno. Şaro kurd şikîno xeylê çîyan ra derbaz bibo, la nêşikîno yewbîyayişê ziwan û kulturê xo ra derbaz bibo. Estbîyayîş û çinbîyayîşê kurdan girêdayeyê estbîyayîş û yewbîyayîşê ziwan û kulturê xo yo. Ziwan hacetêde netewe yo û bêsinif o. La kurdan rê zaf-zaf elzem û lazim o.
Ciwîyayîşê miletanê neteweyan de qîymete ziwanê neteweyî bêhemd û bêtarîf o. Sey ruhê merdimî yo. Sey mezgê merdimî yo. Sey estbîyayîş û çinbîyayîşê merdimî yo. La na rewşe seba tirkan nîya nîya. Çimke tirk motacê netewetîya xo nîyo. Motacê ziwan û kulturê xo nîyo. Seba muhîmîya ziwan û kulturê neteweyî mezgê xo nêqefelneno. Çimke nê heq û huqûqê neteweyî hetê burjuwazîyanê (bajarîyanê) tirkan ra se serrî naye ra raver hel bîyê. Ewro mileto tirk goreyê mucadeleya sinifan mewzîyan cêno û mucadeleya xo goreyê fikrê sinifa xo ya sosyale analîz keno. Hetê înan ra heqê şarê kurdî yê neteweyî sey nîjadperestîye yenê famkerdiş. Eke sey neteweperwerîye bêrê zanitene kî mezgê çepgiran û raştgiranê tirkan de na neteweperwerîye sey nîjadperestîye yena famkerdiş. No kî yeno a mana ke waştenê şarê kurdî û waştenê çepgiranê tirkî xeylê cayan de yewbînî ra dûrî asenê. Na nêna a mane ke her di hetî nêşikînê pîya mucadeleya xo ya sosyale bikerê. Helbet şikînê. La rewşa verçime nîyanên nîya. Yew het de mucadeleyêda girse û bêhemde esta (hetê kurdan de), yew het de çend vateyanê nostaljîkan ra dot çîyêde meqbul û muhîm nêaseno (hetê çepkiranê tirkan de).
mezgê netewetîya şarê kurdî de komelo en meqbul komelo demokratîk o
Helbet biratîye çîyêde zaf qîymetin a. Helbet aştîye çîyêde zaf qîymetin a. Helbet demokrasî çîyêde zaf qîymetin o. Helbet heq û huqûqê ê bînan pêro çîyê zaf qîymetin û meqbul ê. La mucadeleya pêroyî ya nê heq û huqûqan teqabulê mucadeleya çepgiran nêkena. Kurdî mecbur nîyê zereyê na mucadeleya xo ra yew komelo sosyalîst vejê. Çimke mezgê netewetîya şarê kurdî de komelo en meqbul komelo demokratîk o. Dewleta demokratîk a. Komaro demokratîk o. Rind yeno zanitene ke her komelo demokratîk nêno manaya komelê sosyalîstî. Çimke komelo demokratîk û komelo sosyalîst hetê nakokîyanê bingeyênan ra yewbînî ra zaf dûrî yê. Komelo demokratîk û komaro demokratîk teqabulê dewleta sosyalîste nêkeno, la teqabulê dewleta demokratîke keno. Her dewleta demokratîke teqabulê dewleta sosyalîste nêkana û mecbur kî nîya. Çimke her dewleta demokratîke milkê xususî red nêkena. Ma vajîme, Norweç, Danîmarka, Hollanda, Almanya û Swêd dewletê demokratîk ê. La nê komarê demokratîkî milk û huqûqê xo goreyê milkê xususî û îqtîsadê xususî xo organîze kenê. Feqet derheqê heq û huqûqan de helbet xeylê raver û demokratîk ê. Merdim nêşikîno vajo dewleta Swêdî demokratîk nîya. La şikîno vajo dewleta Swêdî demokratîk a la sosyalîst nîya.
Heto bîn ra, rewşa dinya no derheq de xeylê analîzanê neweyan wazena. Îdeolojîyê sosyalîzmî motacê analîzanê neweyan o. Îqtîsad û huqûq û awanbîyayîşê dewleta sosyalîzmî motacê analîzanê neweyan o. Sîyaset û polîtîkaya sosyalîzmî motacê analîzanê neweyan a. Bi kilmîye, dewleta sosyalîste (gere bibo. Eke çin a, sebebê xo çi yo) motacê analîzanê neweyan a. Helbet hêvî çîyêde rind o, la seba problemanê komelî çare nîyo. Çare polîtîkayanê reelan der o. Çare reorganîzasyonîya fikranê neweyan der o. Na mesela helbet xorin û motacê gelecekerdişî ya.
Dewleta Demokratîke komelo demokratîk wazena
Hetê miletê kurdî de mucadeleya netewetîye û demokratîk ê veryakerde ya. Şekl û modelê xo dinya ser o zaf ê. Peynîya peyêne de şaro kurd motacê netewetîya xo yo. Îhtîmalo en pîl seba miletê kurdî dewleta neteweyî ya demokratîke (xoser ya kî otonom) meqbul û elzem a. Helbet zereyê na dewleta demokratîke de pêroyî mileto kurd gere îdarekerdişê xo yê xoserî de biciwîyo. Muxtarîya (otonomî) xo bi ziwan û kulturê xo bixemelno û ebe îdarekerdişê xo bişuxulno. No karêde zaf rehet nîyo. Xeylê mucadele wazeno. Dewleta demokratîke komelo demokratîk wazena. Eke komel ebe kulturo demokratîk mexemelnîyo, komar kî demokratîk nêbeno. No derheq de kesîya şarê kurdî û şuxulnayîşê dewleta demokratîke kî xeylê mucadeleyêda girse wazeno.
Coka mezgê şarê kurdî gere netewe û demokratîk bixixulîyo. Zereyê dewleta demokratîke de komel û komare gere demokratîk bo. Gere netewetîya şarê kurdî peynîya peyêne de teqabulê dewleta demokratîke û xoserîya kurdan bikero. Eke şaro kurd mezgê xo goreyê netewetîya xo mexebetno, xo ra dûrî kuno. O taw kî na mucadeleya bedewe rê zaf-zaf heyf beno.
Ebe aqilo çepgir problemê netewetîya kurdan çareser nêbeno (realîte henî asena). Çareserîya problemê netewetîya kurdan mezgo netewe der o.
