Badê vîst û heşt serrî, par hamnanî ez şîya Dîyarbekir. Çendik û çend serrî yo ez Ewropa de “Serra Şewate” ser o xebetîna ke binusî, bikerî yew belge. Di a serre yan ê serran de welatê ma de se bî? Elî Heyder û Elî Barûtî se kerd? Dewî bi çi qayde û tewirî veşnay? Wexto min dima na mesela de vazdayêne, ez şîya dewe. Hewteyke ez ê cayan de menda. Min û dostanê kanan ma jobînî dî. La ê çend rocê ke ez ewca bîya, wetaqê keyeyê dedê min veng nêmend.

Ez şîya Licoke dostê xo Wisifê Berberî het. Hayî min te ra bîbî ke çetanê (kuruçî) Qenderhelî lacê dengbêjê herêma ma, Dedo Elîyê Mihikî di mîyanê dewe de bi derban, çiwan û sîyan dayo sereyê cê ro û kişto. Elî Mihikî hevalê babê min bî û ez verî ra te ra vana “dedê”. Helbet ez şîya, min dedê xo zî zîyaret kerd û fathaye ke şehîdê lacî rê wende. Dedo Elî hem dengbêj û hem zî çîrokbêj o. Licokicî mirîdê nexşebendîyan bîy… Min Dedo Elî ra persê Serra Şewate û Şêx Fexrîyê Keyeyê Bokarikî kerd. Min rê henî qalî kerdî û va: “Dêra ke xanima Şêx Fexrî Şayda ser o vata, ez zana. La tut nêzdî de ameyo kiştişî, ez nêeşkena bi vengo berz miqamê dêran to rê vacî.” Min rê ney bi miqamê dêran, bi vatiş va û min zî nuşt. Hende ez a şewe ewca keyeyê Wisifî de menda. Dedo Elî zî nêşî keye, min het mend. Heta siba înan derdê xo min ra vat û min zî goşdar kerd. Na dêre zî yê ê wextî, yan wextê Serra Şewate de ameya vatişî. Birîna eşîreya Keyeyê Axan a. Dedo Elî bi vatiş min ra va û min zî nuşt.

Na dêra Ehmedê Keyeyê Axan, peyê serewedaritişê Şêx Seîd Efendî, tefnayîşê şerî yê ke serê koyan de mendîbî û teslîmê dewlete nêbîyêne, înan ser o ameya vatiş. Wexto merdim goştarîya na dêre keno, merdim hay ro ci beno, o wext de çi qewimîyayo. Birînê di cendekê welatê ma de çiqas xidar û kûr ê. Derdê dewa ke a eşîrêke rê hubrê qeleman qîm nêkeno… Yenî çiman ver, nê derdan de benê ziwayî, dalpeyke awe tede nêmanena… Sole çiman de bena zêde û vînayîşê çiman beno kêmî, merdim vernîya xo nêvîneno. Macirêko nenas, lacê pergaleyê faşîzmî ke ma ziwanê cê ra fam nêkenê, ameyo verê keyeyê ma û dozê ruhê ma keno. Çîyo ke ma ra wazeno, qebul nêbeno. Homa cor de seyin qebul keno, merdim nêvîneno… Ya sere ser o kerr û lal o, vengê cê nîno. La lacêko nenas nameyê Anqara ser o ameyo, bi çîke qayil nêbeno, ma ra ruh wazeno. Bi weqeyê zerdan, lavayî û ricayan hêrsê ey nêrûşeno. Îla bîla zey xo keno.

Dayîka Ehmedê Keyeyê Axan yuzbaşî Delû Fikrî ra vana: “Ezo herê rey to rê b’erzî mêzîn altûnano…” La lacêko nenas cewabê Eyşa maya Ehmedî bi ziwanêko bîn dano. Te ra vano: “Ehmedê to, lacê Mûsê Keyeyê Axan o, çetebaşîyê şêxan o. Fermanê cê Anqara ra vecîyo, ez ey kena nîşanê gulan o, ney ney, ezo ey bikişî bi singuyan .” No lacêko nenas hende ke wişk cewabê Eyşa rebene dano. Yuzbaşî Delû Fikrî bêrewa, bêîman o, kafirêkê deşta Gumrî, xozêkê serê koyan o. Qismetê xo merdimatî ra nêgirewto, kovîyê Gelîyê Bargan o. Qasê mîsqalîzêre merdimatî nêzano. O keso na dêre baş biwano, go rewşa ê çaxî bivîno bi çiman o, hîs bikero bi hişê însanan o, lawirîyê roman bivîno bi wir di çiman o… Dedê min Elîyê Mihikî, pîrê serran, min ra bi no miqam dêra Ehmedê Keyeyê Axan vano:

“Ehmedo payîz o
Ver bi zimistan o
Vewre newe guroto serê koyano
Delû Fikrî hamewo
Pey banan de rûnișto
serê sendelîyan o
Ehmedê min ser o girê dano
ewraq û mezbetan o
Ehmed may’ xwi ra vano:
“Hela șore, Delû Fikrî ma ra se vano?”
Eyșe șina kolbena qûnderano
Delû Fikrî ez kewta bextê to
Ti biko bexê Ela yo
Ti Ehmedê min nêkerê mehkûmê koyano
Ezo herê rey to rê b’erzî mêzîn altûnano
Delû Fikrî te ra se vano?
Vano, ez o Ehmedê to
bikerî mehkûmê serê koyano
Yan ezo bikerî nîșaney gulan o
Yan ez o bigirî bi destan o
Ehmedê to lacê Mûsê kê Axan o
Çetebașîyê șêxan o.
Fermanê cê Enqera ra vecîyawo
Ezo yê bikișî bi singuyano
Ehmed may’ xwi ra perseno
“Delû Fikrî ma ra se vano?”
A vana: “Lacê min
Min te ra vato
Ezo to rê b’erzî mêzîn altûnano
Yê qebul nêkerdo
Vato ez yê kena nîșaney gulano
Eyșê, ez nana di mardey yê
Ez qurișê peranê xwi pê nêdano
Ez lacê Mûsê kê Axan a
Neyarê dînê tirkan a
Wele, ezo heya șan
te ra bikișî hîris û hîrê mêrdano.”

Elî Mihikî, Pêşêkevir, Licoke

CEWAB BIDE

Keremê xo ra şîroveyê xo binuse
Keremê xo ra nameyê xo binuse